ਲਖਨਊ – ਸੰਭਲ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਹਿਜਰਤ ਪਿੱਛੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ, ਲਵ-ਜੇਹਾਦ, ਮੁਸਲਿਮ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਦਾ ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਹੈ। ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਛੇੜਨ ਅਤੇ ਜ਼ਲੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦਾਅਵਤ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਿਆਂਇਕ ਜਾਂਚ ਰਿਪੋਰਟ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਕੰਬ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸੰਭਲ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਨਿਆਂਇਕ ਜਾਂਚ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਹੋਏ 15 ਵੱਡੇ ਦੰਗਿਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਸਨ। ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਸੰਭਲ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਹਿਜਰਤ ਦੀ ਭਿਆਨਕ, ਜ਼ਾਲਮ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਅਸਲ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਖੋਜ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਜਨਗਣਨਾ-2011 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸੰਭਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 2,20,813 ਸੀ।
77.67 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ (1,71,514) ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਨ ਅਤੇ 22 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ (48,581) ਹਿੰਦੂ ਸਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬੋਧੀ, ਈਸਾਈ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਨ।
ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਸੰਭਲ ਸ਼ਹਿਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਆਬਾਦੀ ਲਗਪਗ 45 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਘੱਟ ਕੇ ਲਗਭਗ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਭਲ ਦੇ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਇਸ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਅਰੋੜਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਦਰਗਾਹ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੁਹੱਲਾ ਕੋਟ ਪੂਰਵੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਧੀ ਨੇ ਐਮ.ਬੀ.ਏ. ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਲਵ-ਜੇਹਾਦ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 2013-14 ਵਿੱਚ ਹਮਦ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਨਿਕਾਹ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਸਿਦਰਾ ਰੱਖਿਆ। ਲੜਕੀ ਦੇ ਪੱਖ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਦੀਪਾ ਸਰਾਏ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦਾਅਵਤ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਮਾਗਮ ਉਦੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਨੂੰ ਬਚਾਓ” ਪਰ ਡਰ ਅਤੇ ਧਮਕੀਆਂ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਧੀ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਨਿਆਂਇਕ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕ ਡਰ ਕਾਰਨ ਬੋਲਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਜੁਟਾ ਸਕਦੇ। ਸੰਭਲ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਫਿਰਕੂ ਸਦਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਸਭ ਕੁਝ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਦਿਖਾਵਾ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਭਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰ ਭੱਜ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘਰ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦਾ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਅੰਦਰ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਲ 2005 ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸੰਭਲ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਦੇ ਕਤਲ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਸੰਭਲ ਛੱਡ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਨੇਤਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਧੀ ‘ਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਝਗੜੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
1978 ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਏ ਦੰਗਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਾਚਾ ਬਨਵਾਰੀ ਲਾਲ ਗੋਇਲ ਦਾ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੰਗਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਹਨ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਤੁਰ ਕੇ ਪੈਸੇ ਲੈਣ ਆਇਆ ਹੈਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰ ਵੱਢ ਦਿੱਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਤੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪੈਸੇ ਲਵੇਂਗਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵੱਢ ਦਿੱਤੇ, ਫਿਰ ਉਸ ਦੀ ਗਰਦਨ ਵੱਢ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਹਰਦੁਆਰੀ ਲਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਰਸਤੋਗੀ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਜੋ ਨੇੜੇ ਹੀ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ਾ ਵਾਪਸ ਨਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਰਸਤੋਗੀ-ਬਾਨੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। 1978 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਸਤੋਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਖੱਗੂ ਸਰਾਏ ਦੀ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਹਿਜਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੀੜਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਦਾਸ ਰਸਤੋਗੀ, ਕਨ੍ਹਈਆਲਾਲ ਰਸਤੋਗੀ, ਅੰਗਦ ਲਾਲ ਰਸਤੋਗੀ, ਰੋਸ਼ਨ ਲਾਲ ਰਸਤੋਗੀ, ਪ੍ਰਤਾਪ ਵਰਮਾ, ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਰਸਤੋਗੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਸੰਭਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹਿੰਸਾ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਦਨਾਮ ਲੋਕ ਸਰਗਰਮ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਲ ਕਾਇਦਾ, ਹਿਜ਼ਬੁਲ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ, ਹਰਕਤ-ਉਲ-ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ ਅਤੇ ਤਹਿਰੀਕ-ਏ-ਤਾਲਿਬਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਭਲ ਦੇ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੌਲਾਨਾ ਅਸੀਮ ਉਮਰ, ਅਹਿਮਦ ਰਜ਼ਾ ਉਰਫ ਸ਼ਾਹਰੁਖ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਆਸਿਫ ਦੇ ਨਾਮ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਮੌਲਾਨਾ ਅਸੀਮ ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ ਸੀ। ਹਿਜ਼ਬੁਲ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਸ਼ਾਹਰੁਖ ਸੰਭਲ ਦੇ ਇੱਕ ਮਦਰੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਲਾਨਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੰਭਲ ਦਾ ਅਸੀਮ ਉਮਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
